Atorwastatyna vs rywaroksaban w profilaktyce zakrzepicy u pacjentów onkologicznych

Czy nowotwory zwiększają ryzyko zakrzepicy?

Związek pomiędzy chorobami nowotworowymi a ryzykiem żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej (VTE) jest dobrze udokumentowany, szczególnie u pacjentów poddawanych chemioterapii. Badania wskazują, że częstość występowania VTE jest znacząco wyższa u osób z rozpoznanym nowotworem, a do 73% przypadków zakrzepicy może wystąpić w ciągu pierwszych sześciu miesięcy po rozpoczęciu chemioterapii. Powikłania zakrzepowo-zatorowe stanowią istotny czynnik przyczyniający się do opóźnień w leczeniu, zwiększonych kosztów opieki zdrowotnej oraz podwyższonej chorobowości i śmiertelności. Ryzyko zgonu jest nawet trzykrotnie wyższe w przypadkach bezobjawowej zakrzepicy żył głębokich.

Mimo że skuteczność i bezpieczeństwo profilaktyki przeciwzakrzepowej u pacjentów z różnymi schorzeniami zostały potwierdzone w badaniach klinicznych, a wytyczne zalecają stosowanie tromboprofilaktyki u pacjentów onkologicznych, jej wykorzystanie w praktyce klinicznej pozostaje ograniczone. Główne przyczyny to obawy dotyczące kosztów, potencjalnych powikłań krwotocznych, brak pewności co do protokołów profilaktycznych, niedostateczna świadomość oraz niechęć do stosowania codziennych iniekcji leków przeciwkrzepliwych.

W patogenezie VTE związanej z nowotworem kluczową rolę odgrywają czynniki immunologiczne i zapalne. Jedna z teorii sugeruje, że nowotwór i chemioterapia mogą wywoływać stan zapalny, aktywując kaskadę sygnałową czynnika jądrowego kappa B (NF-κB) i prowadząc do produkcji cytokin prozapalnych, takich jak białko C-reaktywne (CRP) i interleukina-6 (IL-6). Te cytokiny nasilają stan prokoagulacyjny głównie poprzez zwiększenie ekspresji czynnika tkankowego (TF), co prowadzi do aktywacji układu krzepnięcia, podwyższonych poziomów krążącej trombiny i markerów tworzenia fibryny, takich jak fragment protrombiny 1+2 (F1+2) i D-dimery.

Statyny, znane ze swojego działania przeciwzapalnego poprzez hamowanie cytokin i chemokin prozapalnych, mogą potencjalnie służyć jako terapia przeciwzakrzepowa. W porównaniu z lekami przeciwkrzepliwymi charakteryzują się znacznie mniejszym ryzykiem krwawienia, niższymi kosztami i powszechną dostępnością. Badania Newmana i wsp., analizujące dane z 44 prac badawczych obejmujących 16 495 uczestników przyjmujących doustnie atorwastatynę, wykazały, że poważne działania niepożądane były rzadkie i nie odnotowano zgonów spowodowanych atorwastatyną. Jednakże dane dotyczące stosowania statyn w profilaktyce VTE u pacjentów onkologicznych są ograniczone i wymagają dalszej walidacji w badaniach z randomizacją.

Rywaroksaban, doustny lek przeciwkrzepliwy, w porównaniu z heparyną niefrakcjonowaną (UFH) czy heparyną drobnocząsteczkową (LMWH), jest łatwiejszy w podawaniu (pojedyncza dawka doustna dziennie), co przekłada się na lepsze wskaźniki przestrzegania zaleceń terapeutycznych. Badanie CASSINI wykazało, że stosowanie rywaroksabanu w tromboprofilaktyce zmniejsza częstość występowania zakrzepicy w porównaniu z placebo i nie wymaga monitorowania podczas leczenia.

Jak zaprojektowano badanie?

Dotychczas nie przeprowadzono badań z randomizacją porównujących atorwastatynę z rywaroksabanem w kontekście wpływu na biomarkery zapalne i aktywacji krzepnięcia u pacjentów onkologicznych poddawanych chemioterapii z wysokim ryzykiem zakrzepicy. Celem niniejszego badania było porównanie aktywności zapalnej i krzepnięcia między atorwastatyną a rywaroksabanem poprzez pomiar kaskady zapalnej i krzepnięcia, w szczególności IL-6, CRP, TF, F1+2 i D-dimerów. Badanie miało również na celu ocenę atorwastatyny jako alternatywnej metody tromboprofilaktyki u pacjentów onkologicznych poddawanych chemioterapii.

W badaniu uczestniczyło 86 pacjentów w wieku 18-60 lat z histopatologicznie potwierdzonym nowotworem, którzy nie byli wcześniej poddawani chemioterapii i mieli wynik w skali ryzyka Khorany wynoszący 2 lub więcej. Pacjenci zostali losowo przydzieleni do dwóch grup: grupa leczona otrzymywała 20 mg atorwastatyny co 24 godziny przez trzy miesiące, oprócz schematu chemioterapii, natomiast grupa kontrolna otrzymywała 10 mg rywaroksabanu co 24 godziny przez 3 miesiące wraz z odpowiednim schematem chemioterapii.

Badanie było przeprowadzone metodą podwójnie ślepej próby w Szpitalu Dr. Kariadi, głównym szpitalu dydaktycznym Wydziału Medycznego Uniwersytetu Diponegoro, który służy również jako centrum leczenia nowotworów. Zastosowano prostą strategię losowego doboru próby, gdzie pacjenci wybierali losową kopertę z zamkniętego pojemnika i byli przydzielani do grupy kontrolnej lub leczonej w stosunku randomizacji 1:1. Farmaceuta stosował randomizację stron trzecich, ukrywając leki badawcze i losowo przydzielając je uczestnikom. Leki były wydawane pacjentom w identycznych pojemnikach zawierających odpowiedni schemat dla każdego ramienia badania.

Przed rozpoczęciem chemioterapii pobrano krew żylną i przechowywano w 10 ml probówce EDTA. Krew odwirowano, a osocze krwi oddzielono i przechowywano w temperaturze minus 80°C w laboratorium Szpitala Dr. Kariadi w Semarang. Badanie laboratoryjne obejmowało poziom IL-6, CRP, TF, F1+2 i D-dimeru. W celu obserwacji zaburzeń czynności wątroby i miopatii, w 7. dniu przeprowadzono badanie fizykalne. Poziomy ALT i AST były badane w celu określenia objawów pogorszenia czynności wątroby. Badanie kinazy kreatynowej (CK) przeprowadzano w przypadku stwierdzenia miopatii w badaniu fizykalnym.

Poziomy IL-6, CRP, TF, F1+2 i D-dimeru były mierzone na końcu 1. (30. dzień), 2. (60. dzień) i 3. (90. dzień) miesiąca. Badania laboratoryjne były wykonywane w ciągu ±7 dni od ustalonego terminu. Sprawdzano również występowanie krwawień. Wyniki te były dokumentowane na wcześniej przygotowanym formularzu badania przypadku.

Do klasyfikacji ryzyka VTE wśród uczestników badania wykorzystano skalę ryzyka Khorany. Pacjentów klasyfikowano do trzech kategorii ryzyka: niskie (0 punktów), pośrednie (1-2 punkty) i wysokie (≥3 punkty). W tym badaniu za kategorię wysokiego ryzyka przyjęto wynik Khorany wynoszący 2,14 lub wyższy.

Stężenie IL-6, CRP, TF i F1+2 mierzono w surowicy, natomiast ilość D-dimeru określano w osoczu cytrynianowym. Do pomiaru pobierano 9,5 ml krwi żylnej, 5 ml umieszczano w probówce próżniowej bez antykoagulantu, a 4,5 ml w probówce próżniowej zawierającej 0,5 ml cytrynianu sodu. Probówkę bez antykoagulantu wirowano przy 2500 g przez 15 minut, następnie surowicę oddzielano, kodowano i przechowywano w temperaturze -80°C do czasu przeprowadzenia badania.

Poziom IL-6 badano metodą immunoenzymatyczną (ELISA) przy użyciu odczynników Elabscience Biotechnology z USA, numer katalogowy E-EL-H0102 96T. Poziom CRP mierzono metodą ELISA przy użyciu odczynników firmy Sekisui Medical Co, Ltd, Japonia. Poziomy TF i F1+2 sprawdzano odczynnikami firmy Elabscience Biotechnology USA o numerach katalogowych E-EL-H0040 i E-EL-H1793. Wyniki badania ELISA odczytywano za pomocą czytnika ELISA firmy Biotek, Vermont, USA, przy długości fali 450 nm. Wszystkie próbki badano w duplikatach. Krew w probówce z cytrynianem również wirowano z prędkością 2500 g przez 15 minut. Następnie oddzielano osocze i badano poziom D-dimeru metodą immunoturbidymetryczną przy użyciu odczynników Innovance i automatycznego analizatora krzepnięcia krwi CS-2100i firmy Sysmex Corporation, Japonia.

Skuteczność atorwastatyny i rywaroksabanu w odniesieniu do biomarkerów zapalnych i aktywacji krzepnięcia mierzono analizą intention-to-treat (ITT). Trzydzieści dziewięć danych zgłoszono jako brakujące, ponieważ uczestnicy badania nie mogli ukończyć badania do 90 dni obserwacji, a dane analizowano metodą last observation carried forward (LOCF).

Do oceny wpływu atorwastatyny i rywaroksabanu na poziom biomarkerów zapalnych i biomarkerów aktywacji krzepnięcia w 30., 60. i 90. dniu zastosowano test różnicy średnich (test t dla prób niezależnych lub test Manna-Whitneya). Dane przekształcono w formę delta, odejmując poziom pomiaru początkowego (dane wyjściowe) od wyników pomiarów seryjnych miesięcznych. Test t dla prób niezależnych przeprowadzono dla danych o rozkładzie normalnym, natomiast test Manna-Whitneya zastosowano dla danych o rozkładzie nienormalnym.

Jakie są kluczowe wyniki badania?

Test Friedmana przeprowadzono w celu analizy trendów w redukcji poziomów IL-6, CRP, TF, F1+2 i D-dimeru zarówno w grupie atorwastatyny, jak i rywaroksabanu. Test post-hoc Wilcoxona przeprowadzono w celu obserwacji trendu spadkowego poziomu IL-6, CRP, TF, F1+2 i D-dimeru w 30., 60. i 90. dniu w grupie atorwastatyny i rywaroksabanu. Test Spearmana przeprowadzono w celu sprawdzenia korelacji między poziomem biomarkerów zapalnych i aktywacji krzepnięcia.

Wyniki wykazały, że spośród 348 pacjentów z nowo zdiagnozowanym nowotworem, którzy przeszli badania przesiewowe, 106 osób spełniło kryteria włączenia; spośród nich u 8 pacjentów (6,7%) stwierdzono zakrzepicę żył głębokich (DVT) podczas początkowego badania przesiewowego. Dlatego włączono 86 pacjentów, którzy zostali zrandomizowani.

Nie stwierdzono istotnych różnic w medianie wieku ani płci między dwiema grupami. Podobnie, grupy atorwastatyny i rywaroksabanu nie wykazały istotnych różnic pod względem grupy krwi, wskaźnika masy ciała, statusu ECOG, wyniku Khorany, stadium nowotworu w momencie diagnozy, występowania nowotworów, schematów chemioterapii czy liczby hemoglobiny, leukocytów i płytek krwi.

Wśród 86 uczestników badania, 18 osób (42,8%) przerwało leczenie badawcze. W grupie kontrolnej podobna proporcja 18 osób (40,9%) również wycofała się z badania. Analiza porównawcza nie wykazała istotnej różnicy w częstości przerwania leczenia między obiema grupami (iloraz szans [OR], 1,042; 95% przedział ufności [CI], 0,674–1,611; p=1,000).

Leczenie badawcze zostało przedwcześnie przerwane z różnych powodów, w tym z powodu zgonu u 16 (88,9%) i 10 (55,6%) pacjentów odpowiednio w grupie atorwastatyny i rywaroksabanu; znacznego krwawienia u 4 (22,2%) pacjentów w grupie kontrolnej; niepowodzenia pierwotnego punktu końcowego skuteczności u 1 (5,6%) pacjenta z grupy rywaroksabanu; decyzji podjętych przez pacjenta u 1 (5,6%) pacjenta z każdej grupy; utraty z obserwacji u 1 (5,6%) pacjenta z grupy atorwastatyny; przerwania leczenia z inicjatywy badacza u 1 (5,6%) pacjenta z ramienia kontrolnego; oraz ciężkiego zakażenia COVID-19 u 1 (5,6%) pacjenta w ramieniu leczonym. Stwierdzono statystycznie istotną różnicę między grupami w odniesieniu do przyczyn przerwania leczenia (p=0,043).

Wyniki badania wykazały istotną różnicę w poziomie F1+2 między grupą atorwastatyny a grupą rywaroksabanu przed leczeniem (p=0,030). Poziom IL-6 znacząco obniżył się w grupie atorwastatyny (p=0,024), podczas gdy w grupie rywaroksabanu obserwowano tendencję wzrostową, choć nieistotną statystycznie (p=0,511). Mediana poziomu IL-6 w grupie atorwastatyny w 90. dniu pozostawała niższa w porównaniu z medianą poziomu IL-6 przed leczeniem, podczas gdy w grupie rywaroksabanu mediana poziomu IL-6 była wyższa w porównaniu z medianą poziomu IL-6 przed leczeniem.

W przypadku CRP, spadek poziomu nastąpił w 30. dniu w grupie atorwastatyny, również w grupie rywaroksabanu, jednak nie stwierdzono istotnych statystycznie różnic w medianie delta poziomu CRP między obiema grupami. Wzrost mediany poziomu CRP zaobserwowano w obu grupach w 60. dniu. Wzrost mediany poziomu CRP zaobserwowano w 90. dniu w grupie atorwastatyny, przy czym mediana poziomu CRP pozostawała niższa niż mediana poziomu CRP przed leczeniem. Natomiast w grupie rywaroksabanu nastąpił spadek, przy czym mediana poziomu CRP w 90. dniu była niższa niż przed leczeniem.

Co mówią wyniki o skuteczności terapii?

W przypadku czynnika tkankowego (TF), znaczący spadek zaobserwowano do 30. dnia w grupie atorwastatyny (p=0,004), po czym nastąpił wzrost w dniach 60. i 90., z poziomem końcowym wyższym niż wyjściowy. W grupie rywaroksabanu nastąpił wzrost w 30. i 60. dniu, a następnie spadek w 90. dniu, przy czym mediana poziomu TF w 90. dniu była wyższa niż poziom przed leczeniem. Istniała tendencja do znaczącego wzrostu poziomu TF w grupie atorwastatyny (p=0,026), podczas gdy nie zaobserwowano wyraźnego wzrostu poziomu TF w grupie rywaroksabanu (p=0,782).

Mediana poziomu F1+2 przed leczeniem w grupie atorwastatyny była wyższa niż mediana poziomu F1+2 w grupie rywaroksabanu (p=0,030). W 30. i 60. dniu nie stwierdzono istotnej różnicy w medianie poziomu F1+2 między grupą atorwastatyny a grupą rywaroksabanu (p=0,159 i p=0,108). W 90. dniu stwierdzono istotną różnicę w medianie poziomu F1+2 między grupą atorwastatyny a grupą rywaroksabanu (p=0,049), przy czym mediana poziomu F1+2 w grupie atorwastatyny była wyższa w porównaniu z grupą rywaroksabanu, podobnie jak na początku badania.

W obu grupach, atorwastatyny i rywaroksabanu, mediana spadku poziomu D-dimeru nastąpiła w 30. dniu, ale różnica nie była istotna statystycznie. Spadek mediany poziomu D-dimeru zaobserwowano w obu grupach, atorwastatyny i rywaroksabanu, w 60. dniu, a następnie wzrost w 90. dniu, przy czym mediana poziomu D-dimeru pozostawała niższa niż mediana poziomu D-dimeru przed leczeniem. Istniała tendencja do spadku poziomu D-dimeru zarówno w grupie atorwastatyny (p=0,001), jak i rywaroksabanu (p=0,013).

Analiza korelacji między biomarkerami zapalnymi a aktywacją krzepnięcia w 90. dniu delta przy użyciu testu Spearmana wykazała istotny związek między poziomem delta IL-6 i F1+2 (r=0,313, p=0,043) oraz poziomem delta CRP i F1+2 (r=0,398, p=0,009) w grupie atorwastatyny, podczas gdy istotny związek zaobserwowano między poziomem CRP i D-dimeru w grupie rywaroksabanu (r=0,387, p=0,009).

W zakresie pierwotnego punktu końcowego skuteczności, w badaniu tym wystąpił 1 (2,3%) i 1 (2,2%) przypadek DVT odpowiednio w grupie atorwastatyny i rywaroksabanu (OR 0,953; 95% CI, 0,240–3,971; p=1,000). W zakresie pierwotnego punktu końcowego bezpieczeństwa, w okresie 90-dniowej obserwacji wystąpił on u 2 (4,8%) i 12 (27,3%) pacjentów odpowiednio w grupie atorwastatyny i rywaroksabanu. Stwierdzono istotną różnicę w częstości występowania poważnych krwawień między grupą atorwastatyny a grupą rywaroksabanu (OR 0,257; 95% CI, 0,07–0,94; p=0,007).

Czy mechanizmy statyn tłumaczą działanie przeciwzakrzepowe?

Wyniki badania sugerują, że atorwastatyna skutecznie obniża poziomy biomarkerów zapalnych i aktywacji krzepnięcia u pacjentów onkologicznych poddawanych chemioterapii z wysokim ryzykiem zakrzepicy. Spadek poziomów cytokin prozapalnych, zwłaszcza IL-6 i CRP, odpowiednio prowadzi do zmniejszenia aktywacji krzepnięcia, co znajduje odzwierciedlenie w niższych stężeniach wskaźników tworzenia trombiny, takich jak TF, F1+2 i D-dimery. Wyniki te są zgodne z wcześniejszymi badaniami wykazującymi przeciwzapalne właściwości statyn, które mogą przyczyniać się do ich działania tromboochronnego. Korelacja między spadkiem poziomów IL-6, CRP i F1+2 dodatkowo wykazała, że przeciwzapalne działanie atorwastatyny może zmniejszyć generację trombiny i obniżyć ryzyko VTE.

Analiza porównawcza pokazuje, że do 30. dnia podawanie atorwastatyny prowadziło do spadku poziomów IL-6, CRP, TF, F1+2 i D-dimeru. Przeciwnie, rywaroksaban zwiększał poziom IL-6 i TF, ale zmniejszał poziom CRP, F1+2 i D-dimeru. Po 30. dniu w grupie atorwastatyny nastąpił niewielki wzrost poziomu IL-6, F1+2 i D-dimeru. Jednak wzrost pozostawał niższy niż poziom przed leczeniem do 90. dnia. Wskazuje to, że atorwastatyna skutecznie obniżała te biomarkery przez okres do 90 dni.

Poziom TF w tym badaniu wzrósł w porównaniu z poziomem wyjściowym w obu grupach. Zjawisko to można wyjaśnić kilkoma powodami. Po pierwsze, testy koagulacyjne obecnie stosowane w warunkach klinicznych nie są zoptymalizowane do ilościowego oznaczania poziomu endogennego TF. Po drugie, poziom TF był oceniany metodą immunoenzymatyczną (ELISA), która wiąże się z ograniczeniami w zakresie czułości i swoistości, a jej znaczenie kliniczne pozostaje ograniczone do analizy próbek pacjentów. Po trzecie, można zastosować inne metody bardziej wiarygodne niż ELISA, takie jak cytometria przepływowa, ponieważ cytometria przepływowa umożliwia wykrywanie ekspresji TF na różnych typach komórek poprzez zastosowanie znakowanych fluorescencyjnie przeciwciał skierowanych przeciwko TF. Wreszcie, jak wcześniej donoszono, związek TF z hemostazą i niektórymi chorobami jest nadal niepewny ze względu na liczne sprzeczne badania dotyczące jego istnienia i stężenia we krwi.

Jakie są ograniczenia wyników badania?

Wyniki powyższych badań pokazują, że delta redukcji w grupie atorwastatyny w biomarkerach zapalnych IL-6, CRP i biomarkerach aktywacji krzepnięcia TF, F1+2 i D-dimerze nie różniła się istotnie w porównaniu z grupą rywaroksabanu, który jest standardowym lekiem przeciwkrzepliwym do profilaktyki DVT u pacjentów onkologicznych z wysokim ryzykiem zakrzepicy. Wyniki badania przeprowadzonego przez Setiawana i wsp., z tymi samymi badanymi pacjentami, wykazały, że atorwastatyna miała podobną skuteczność w porównaniu z rywaroksabanem w obniżaniu częstości występowania DVT, minimalizowaniu ryzyka krwawienia i opłacalności jako tromboprofilaktyka dla pacjentów poddawanych chemioterapii z wysokim ryzykiem zakrzepicy.

Ograniczenia badania obejmują brak pomiaru ekspresji NF-κB. Proces translokacji kompleksu NF-κB zachodzi w jądrze komórkowym, co wymaga dokładnej ilościowej oceny translokacji NF-κB poprzez zastosowanie mikroskopii immunofluorescencyjnej. Badania przeprowadzone na osoczu krwi dadzą niedokładne wyniki ilościowego badania NF-κB.

Po drugie, poziom TF był badany metodą ELISA. Technika ELISA do ilościowego oznaczania poziomu TF wiąże się z wyzwaniami związanymi z czułością i swoistością, co w konsekwencji ogranicza jej kliniczną stosowalność do analiz próbek pacjentów. W przeciwieństwie do tego, cytometria przepływowa mogłaby zapewnić zwiększoną czułość i swoistość pomiaru ekspresji TF.

Nadal jest kwestią dyskusyjną, czy szlak wewnętrzny czy zewnętrzny odgrywa główną rolę w VTE u pacjentów onkologicznych. To badanie koncentrowało się na TF jako jednym z biomarkerów szlaku zewnętrznego. Sugerujemy dalsze badania obejmujące biomarkery szlaku wewnętrznego, aby lepiej zrozumieć patofizjologię VTE u pacjentów onkologicznych.

Wyniki leczenia chemioterapią nie były dostępne w tym badaniu, ponieważ nasze badanie koncentrowało się tylko na 90-dniowym leczeniu, podczas gdy większość schematów chemioterapii nie została ukończona w tym przedziale czasowym. Zachęca się do dalszych badań o dłuższym czasie trwania i oceniających odpowiedź na chemioterapię.

Prawie 42% zrandomizowanych pacjentów wycofało się przed zakończeniem 90-dniowego okresu obserwacji z różnych powodów. Wynika to z faktu, że większość pacjentów jest w zaawansowanym stadium i są nieoczekiwani z powodu tego stadium choroby, jak wcześniej donoszono w badaniach profilaktyki DVT u pacjentów onkologicznych, takich jak CASSINI, PROTECHT i SAVE-ONCO.

Jakie są kierunki dalszych badań?

Podsumowując, 20 mg atorwastatyny dziennie przez 3 miesiące może skutecznie obniżać zarówno biomarkery zapalne (IL-6 i CRP), jak i biomarkery aktywacji krzepnięcia (TF, F1+2, D-dimery) u pacjentów poddawanych chemioterapii z wysokim ryzykiem zakrzepicy, podobnie jak 10 mg rywaroksabanu. Podawanie atorwastatyny było skuteczne w obniżaniu biomarkerów zapalnych i biomarkerów aktywacji krzepnięcia do 30. dnia badania, dlatego konieczne jest przeprowadzenie większego i wieloośrodkowego badania RCT z udziałem większej liczby pacjentów w celu oceny skuteczności atorwastatyny w obniżaniu biomarkerów zapalnych i biomarkerów aktywacji krzepnięcia, co powinno zapobiegać DVT u pacjentów poddawanych chemioterapii z wysokim ryzykiem zakrzepicy. Jest to zgodne z celem włączenia atorwastatyny jako potencjalnego składnika schematów profilaktyki DVT dla pacjentów poddawanych chemioterapii.

Wpływ atorwastatyny na ilościową ekspresję NF-κB musi być badany przy użyciu mikroskopii immunofluorescencyjnej, która może ilościowo wykrywać translokację NF-κB w jądrze komórkowym jako centralnego mediatora rozwoju i progresji zapalenia, które prowadzi do DVT. Konieczne są dalsze badania analizujące poziom TF za pomocą badania cytometrii przepływowej, które ma lepszą czułość i swoistość w pomiarze poziomu TF.

Podsumowanie

Badanie porównawcze skuteczności atorwastatyny i rywaroksabanu w profilaktyce zakrzepicy u pacjentów onkologicznych poddawanych chemioterapii wykazało, że atorwastatyna w dawce 20 mg dziennie przez 3 miesiące może być równie skuteczna jak rywaroksaban w dawce 10 mg w obniżaniu biomarkerów zapalnych i krzepnięcia. W badaniu uczestniczyło 86 pacjentów z wysokim ryzykiem zakrzepicy. Atorwastatyna skutecznie obniżała poziomy interleukiny-6, białka C-reaktywnego oraz markerów krzepnięcia, szczególnie w pierwszych 30 dniach terapii. Co istotne, w grupie atorwastatyny zaobserwowano znacząco mniej przypadków poważnych krwawień w porównaniu z grupą rywaroksabanu. Wyniki sugerują, że atorwastatyna może stanowić bezpieczną alternatywę dla standardowych leków przeciwkrzepliwych w profilaktyce zakrzepicy u pacjentów onkologicznych, jednak konieczne są dalsze wieloośrodkowe badania na większej grupie pacjentów dla potwierdzenia tych obserwacji.

Bibliografia

Setiawan Budi, Budianto Widi, Sukarnowati Tri Wahyu, Rizky Daniel, Pangarsa Eko Adhi, Santosa Damai, Sudoyo Aru Wisaksono, Winarni Tri Indah, Riwanto Ignatius, Setiabudy Rahajuningsih Dharma and Suharti Catharina. The efficacy of atorvastatin on inflammation and coagulation markers in high-risk thrombotic cancer patients undergoing chemotherapy: a randomized controlled trial. Thrombosis Journal 2025, 23(10), 1712-24. DOI: https://doi.org/10.1186/s12959-025-00705-z.